EPA’nın “Tehlike Tespiti”ni iptal etme planı ABD’de temiz ulaşım geleceğini tehdit ediyor
ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA), Temiz Hava Yasası (Clean Air Act) kapsamında 2009’da verilen ve sera gazlarının halk sağlığı ile çevre için tehlike oluşturduğunu belirten “Tehlike Tespiti” kararını kaldırma yönünde bir öneri sundu. Bu karar, motorlu taşıtlardan başlayarak santral ve sanayi kaynaklı emisyon düzenlemelerinin yasal dayanağını oluşturuyordu. Uluslararası Temiz Ulaşım Konseyi (ICCT) ve sektör uzmanları, bu adımın yalnızca iklim hedeflerine değil, aynı zamanda ülkenin küresel rekabet gücüne ve istihdamına da zarar vereceğini belirtiyor.
Tehlike Tespiti, sera gazlarının insan sağlığı ve çevre için tehdit oluşturduğunu bilimsel verilerle ortaya koyan ve Temiz Hava Yasası kapsamında emisyon düzenlemelerinin önünü açan temel bir karar olarak kabul ediliyor. ICCT’ye göre bu kararın iptali, özellikle temiz ulaşıma geçişte elde edilen kazanımların sekteye uğraması anlamına gelirken, yaşanabilecek beş etkiyi şöyle açıkladı:
1. Gelişen teknolojiden uzaklaşmak
Elektrikli araçlar (EV) hem teknolojik hem de ekonomik açıdan olgunlaşmış durumda. 2024’te küresel elektrikli araç satışları 17 milyona ulaşarak yeni hafif araç satışlarının yüzde 19’unu oluşturdu. ABD’de şarj altyapısı hızla genişlerken, yalnızca geçen yıl 37 binden fazla yeni genel şarj cihazı kuruldu. Uzmanlar, “Tam da başarıya ulaşmışken teknolojiden uzaklaşmak, yatırım ve gelişim ivmesini kırar.” uyarısında bulunuyor.
2. En büyük emisyon kaynağını göz ardı etmek
Ulaştırma sektörü, ABD’nin toplam sera gazı emisyonlarının yüzde 28’ini oluşturuyor ve bu oran tüm sektörler içinde en yüksek pay. Elektrikli araçlar, benzinli muadillerine göre ömür boyu yüzde 71 daha az emisyon üretiyor ve bu avantajın 2030’a kadar yüzde 77’ye çıkması bekleniyor. Düzenlemelerin geri çekilmesi, bu iklim avantajını zayıflatabilir.
3. Halk sağlığını riske atmak
Araç kaynaklı hava kirliliği, özellikle çocuklar ve yaşlılar için ciddi sağlık tehditleri oluşturuyor. 2023’te karayolu taşımacılığından kaynaklanan emisyonlar dünya genelinde çocuklarda 252 bin yeni astım vakasına yol açtı. ABD’de koruyucu düzenlemelerin gevşetilmesi, önlenebilir hastalık ve erken ölümlerin artmasına neden olabilir.
4. Küresel rekabet gücünü kaybetmek
Çin, yıllık 11 milyonun üzerinde elektrikli araç satışıyla dünya liderliğini elinde tutuyor. Avrupa ve Asya’da üreticiler, güçlü politika desteğiyle elektrifikasyon yatırımlarını hızla artırıyor. ABD’de ise düzenleyici belirsizlik, yerli üreticilerin hem teknoloji geliştirme hem de pazar payı açısından geride kalmasına yol açabilir.
5. İstihdam kaybı riski
Elektrikli araç sektöründe federal teşviklerin azaltılması, 2030’a kadar 130 bin doğrudan ve 310 bin dolaylı istihdamı tehlikeye atabilir. Ayrıca şarj altyapısının inşası gibi yan sektörlerde yaratılması öngörülen on binlerce iş fırsatı da risk altında.
Uzmanlara göre Tehlike Tespiti, bir yetki aşımı değil; ABD’nin ulaşımda yenilik, rekabet ve çevresel liderlik hedeflerine ulaşmasını sağlayan bilimsel bir temel. Bu kararın iptali, yalnızca iklim mücadelesini geriye götürmekle kalmayacak; halk sağlığından ekonomik fırsatlara kadar pek çok alanda olumsuz sonuçlar doğuracak.