İklim Değişikliği Karşısında Hiçbir Ülke Güvende Değil
Temmuz ayında İskandinavya daha önce görmediği bir sıcak hava dalgası yaşadı. Hastaneler aşırı ısındı, orman yangınlarında artış yaşandı, toksik alg patlamaları görüldü. Sıcak havanın iklim kriziyle daha da şiddetlendiğine dikkat çeken bilim insanları, hiçbir ülkenin güvende olmadığı uyarısı yaptı…
Bilim insanlarına göre, Temmuz ayında İskandinavya’da yaşanan uzun süreli sıcak hava dalgası iklim kriziyle daha da şiddetlendi ve yaşanan iklim değişikliği nedeniyle hiçbir ülke güvende değil.
Norveç, İsveç ve Finlandiya tarihsel olarak serin iklimlere sahip ülkeler olsa da, aşırı sıcaklıklardan etkilendi. Finlandiya’da art arda 30 derecenin üzerinde geçen 22 günle rekor kırıldı. İsveç’te ise sıcaklıkların gece boyunca 20 derecenin altına düşmediği “tropikal geceler” on gün boyunca devam etti.
Bilim insanları, fosil yakıtların yakılması sonucu oluşan küresel ısınmanın, bu sıcak hava dalgasını en az 10 kat daha olası hale getirdiğini ve sıcaklığı 2 derece artırdığını belirtti. Araştırmacıların analizlerinde kullandıkları bazı hava durumu verileri ve iklim modelleri, bu sıcak hava dalgasının insan kaynaklı iklim bozulması olmadan meydana gelmesinin imkânsız olduğunu ortaya koydu.
Sıcak hava dalgası geniş çapta etkiler yarattı. Öyle ki, hastaneler aşırı ısınıp aşırı kalabalıklaştı ve bazıları planlı ameliyatları iptal etmek zorunda kaldı. Deniz ve göllerde ise toksik alg patlamaları yayıldı.
Yanı sıra yüzlerce orman yangını çıktı ve tatil sezonundaki etkinliklerde insanların bayıldığı bildirildi. Bölgede yaşanan son büyük sıcak hava dalgası olan 2018’de yalnızca İsveç’te 750 kişi yaşamını yitirirken, bilim insanları, veriler işlendiğinde benzer bir ölüm oranı bekliyor.
Gidişat Böyle Devam Ederse Sıcak Hava Dalgaları 5 Katına Çıkacak
Aşırı sıcaklardan başta İskandinav Yarımadası’nın ünlü ren geyikleri olmak üzere yaban hayatı da etkilendi. Bazı hayvanlar sıcaktan öldü, bazıları ise gölge arayışıyla kasabalara girdi. Sürücülere, ren geyiklerinin serinlemek için karayolu tünellerine girebileceği konusunda uyarı yapıldı.
Kuzey yarımkürenin büyük bir kısmı son haftalarda sıcak hava dalgaları yaşadı. Bu ülkeler arasında Birleşik Krallık, İspanya ve Hırvatistan da yer aldı. Bu ülkelerde orman yangınlarının yarattığı tahribat, 20 yıllık ortalamanın neredeyse iki katı oldu. ABD, Japonya ve Güney Kore de aynı şekilde etkilendi.
Bilim insanları ise aşırı hava olaylarının iklim kriziyle kesin olarak şiddetlendiğinden emin. İskandinav analizini yapan World Weather Attribution’dan (WWA) iklim bilimci Prof. Friederike Otto şöyle dedi:
“Bugün, 1.3 derecelik ısınmayla birlikte, göreceli olarak soğuk olan İskandinav ülkeleri bile tehlikeli sıcak hava dalgalarıyla karşı karşıya. İklim değişikliği karşısından hiçbir ülke güvende değil. Fosil yakıtlar aşırı hava olaylarını körüklüyor. İklimin daha da tehlikeli hale gelmesini durdurmak için, bu yakıtları yakmayı bırakmalı ve yenilenebilir enerjiye geçmeliyiz.”
Bugünkü gidişat olan 2.6 derecelik küresel ısınmaya ulaşılması durumunda, İskandinavya’daki gibi sıcak hava dalgaları 2100 yılına kadar beş kat daha sık yaşanacak. Yaşananlar hakkında konuşan Kızılhaç ve Kızılay İklim Merkezi’nde görev yapan İsveçli uzman Maja Vahlberg şunları söyledi:
“Bu Temmuz ayı bize, kuzeyde sıcaklığın uzak bir tehdit olmadığını, hastanelere, bakım merkezlerine ve evlere sızmakta olduğunu hatırlattı. Altyapımız bu aşırı sıcaklıklara dayanacak şekilde inşa edilmedi ve yaşlanan nüfusumuz giderek daha fazla tehlikeli sıcaklara karşı savunmasız hale geliyor. Bir ren geyiğinin üç gün boyunca aynı gölgede durup, otlamadığını izledim. Bu, sıcaklığın hayvanlar üzerinde ne kadar baskı yarattığının sessiz bir göstergesiydi.”
İsveç’te Art Arda 10 Tropikal Gece Yaşandı
İnsan kaynaklı küresel ısınmanın İskandinav sıcak hava dalgasındaki rolünü analiz eden hızlı WWA çalışması, her ülkenin en sıcak iki haftasına odaklanarak, bugünkü sıcak iklim ile sanayi öncesi dönemin daha serin iklimi arasındaki sıcaklık olasılıklarını karşılaştırdı.
Bilim insanları, 2018’den bu yana küresel sıcaklıkta yalnızca 0.2 derecelik artışın bile bu tür sıcak hava dalgalarının görülme ihtimalini ikiye katladığını belirterek, her bir derecelik küçük artışın önemli olduğunu vurguladı.
Bu sıcak hava dalgalarının dikkat çeken yönlerinden biri de “tropikal gecelerin” sayısıydı. İsveç Meteoroloji Enstitüsü’nden Prof. Erik Kjellström “İsveç’in kuzeyindeki bir istasyonda, Temmuz ayının sonunda art arda 10 tropikal gece yaşadık ve bu olağanüstü bir durum” yorumunu yaptı.
Norveç Meteoroloji Enstitüsü’nden Amalie Skålevåg ise şunu ekledi:
“Sıcak geceler, vücudun gündüz yaşadığı sıcaklıktan sonra dinlenip toparlanmasına izin vermediğinde tehlikeli olabilir. Bu durum özellikle sağlık sorunları olan bireyler için daha riskli.”
Sıcak hava dalgasının ren geyikleri üzerindeki etkileri, onları 1000 yılı aşkın süredir yetiştiren yerli Sami topluluklarının geçim kaynaklarını tehdit ediyor.
İsveçli uzman Vahlberg, “Bu tür aksamalar, Sami halkının hem sağlığını hem de yaşam tarzlarını sürdürme hakkını tehdit ediyor ve bu da iklim değişikliğini bir insan hakları meselesi haline getiriyor” dedi.